مدیریت استراتژیک مباحث کلی هلدینگ ها رضا مظلومی کیاسرایی استاد راهنما : جناب آقای دکتر حجاریان

هولدینگ چیست؟ در جوامعي كه سرمايه‌گذاري نقش حياتي در اقتصاد ملي بازي مي‌كند، سرمايه‎گذاران نمي‎توانند فعاليت‎هاي خود را صرفاً در زمينه‎هاي خاصي محدود كنند. Reza Mazloumi

يك شركت مادر تخصصي (هولدينگ يا دارنده حق كنترل) بيشتر نقش ستادي ايفاء مي كند. در شركتهاي مادر تخصصي، هدف از سرمايه‎گذاري، افزايش ثروت سرمايه‎گذار از طريق كسب سود و بالا بردن ارزش سرمايه مي باشد

روشهاي تركيب بنگاه‎ها و واحدهاي اقتصادي‎ـ تجاري 1ـ تركيب عرضي (يا افقي) : در اين حالت، بنگاه‎هاي اقتصادي ـ تجاري رقيب، هم صنعت و فعاليت مشابه با يكديگر تركيب مي گردند. 2ـ تركيب طولي (يا عمودي) : در اين حالت، بنگاه هاي اقتصادي ـ تجاري مكمل يكديگر در يك زنجيره توليد يا خدمات با يكديگر تركيب مي گردند. 3ـ تركيب مجتمع (يا متنوع): در اين حالت، بنگاه هاي اقتصادي ـ تجاري با فعاليتهاي متفاوت و بمنظور دسترسي به بازارهاي جديد با يكديگر تركيب مي گردند.

به منظور حداكثر كردن سود، در تركيب واحدهاي تجاري ويژگي‎هاي ذيل وجود دارد: 1ـ ادغام توليدات يك بنگاه با خدمات توزيع و يا فرايند تكميل توليدات در بنگاهي ديگر. 2ـ صرفه‎جويي در هزينه‎ها از طريق حذف تسهيلات يا كاركنان مازاد. 3ـ توان ورود سريع محصولات يا خدمات در بازارهاي داخلي و خارجي. 4ـ بهره‎گيري از صرفه‎جويي ناشي از مقياس بمنظور افزايش توان رقابت و ارتقاء كارآيي. 5ـ امكان دسترسي به منابع مالي جديد با هزينه كمتر . 6ـ كاهش خطر (ريسك) تجاري از طريق تنوع بخشيدن به نوع فعاليت‎ها.

شركت مادر (هولدينگ) چيست ؟ 1ـ شركت هولدينگ، يك شركت سهامي است كه مالكيت سهام شركت ديگري را در اختيار دارد. يعني، شركتهاي هولدينگ زماني بوجود مي‎آيند كه شركتي از طريق خريد تمام يا اكثريت سهام داراي حق راي شركت ديگر، آن را تحصيل نمايد 2ـ مينز و بن برايت بر اساس جديدترين مطالعات تحقيقي خود مي‎نويسند: “شركتهاي هولدينگ كاراترين ابزار براي تركيب اموال دو يا چند شركت مستقل، بمنظور كنترل و مديريت يگانه مي‎باشند كه تا كنون ابداع شده است”.

3ـ شركت هولدينگ، شركتي است كه تمامي سهام داراي حق راي (سهام عادي و انواع خاصي از سهام ممتاز) شركت ديگري را در اختيار داشته باشد و در اين حالت به شركت مملوك، شركت فرعي تمليك شده گويند.

4- شركت هولدينگ، يك شركت سرمايه گذاري است، با اين تفاوت كه شركت سرمايه‎گذاري با خريد سهام شركتهاي ديگر از سود سهام و همچنين از افزايش قيمت سهام، بدون آنكه دخالتي در اداره امور اين شركتها داشته باشند، بهره‎مند مي‌شود

دلايل ايجاد هولدينگ 1ـ دسترسي به منابع و تسهيلات و امكانات توليد، دانش فني، تشكيلات بازاريابي و فروش و از اينرو گسترش و افزايش سهم در بازار و دستيابي به مواد اوليه كمياب. 2ـ دسترسي آسان و سريع به منابع مالي با شرايط مناسب و بهينه اقتصادي و صرفه جويي در هزينه‎ها از طريق افزايش مقياس توليد. 3ـ دستيابي به مديريت كارآمد. 4ـ صرفه‎جويي در زمان براي ورود به بازارهاي جديد، با تصاحب شركتي كه قبلاً در بازار مورد نظر فعاليت داشته، بجاي تخصيص منابع براي ورود به بازار مورد نظر. 5ـ بهره‎گيري از فعاليت‎ها و مزاياي مالياتي

ويژگي عمده شركتهاي هولدينگ، ايجاد شرايط مناسب براي تمركز زدايي است ويژگي عمده شركتهاي هولدينگ، ايجاد شرايط مناسب براي تمركز زدايي است. در كشورهايي كه به سوي اقتصاد مبتني بر بازار حركت مي‎كنند، عاقلانه‎تر آن است كه بدون توجه به ساختار بازار يا شرايط حاكم بر آن، سود يا زيانهاي شركتهاي هولدينگ را از يكديگر تفكيك نموده، سپس امتيازات يا معايبي كه شركت هولدينگ در شرايط خاصي آنها را كسب مي‎كند، به سود يا زيانهايش اضافه كرد.

در حمايت از شركتهاي هولدينگ، چهار ادعا را مي‎توان طرح نمود: 1ـ دادن استقلال و مديريت نامتمركز بيشتر به شركتها و واحدهاي عملياتي (برخلاف سازمانهاي وظيفه‎اي)، يا به شركتهاي هولدينگ (در مقايسه با كنترل مستقيم دولت). 2ـ امكان ريسك پذيري در شركتهاي هولدينگ همراه با فعاليتهاي متنوعي كه درآنها جريان دارد. 3ـ كاهش هزينه‎هاي سرمايه‎گذاري را در پي دارد. 4ـ در شركتهاي هولدينگ امكان صرفه‎جويي و نيز به كارگيري مديريت شايسته و انجام مأموريت‎هاي تخصصي، نظير صادرات، ميسر مي‎شود.

انواع شركتهاي هولدينگ 1)شركت سرمايه‏گذاري ويژه ساختارشركت‎هاي سرمايه‎گذاري تخصصي شامل يك شركت اصلي كنترل كننده و تعدادي از زير مجموعه‎هاي آن است. 1)شركت سرمايه‏گذاري ويژه 2) شركت سر مايه‏‎گذاري عملياتي

شركت سرمايه‎گذاري ويژه شركتي است كه فعاليت اصلي آن سرمايه‎گذاري در ساير شركتهاست و شركت سرمايه‎گذاري عملياتي شركتي است كه فعاليت خاص خود را انجام مي‎دهد و گاهي اوقات نيز مالكيت و كنترل گروهي از شركت‎هاي تابعه (زير مجموعه) را نيز در اختيار مي‎گيرد

شركتهاي سرمايه‎گذاري به اتكاي سرمايه‎اي كه در اختيار دارند، قادرند: شركتهاي سرمايه‎گذاري به اتكاي سرمايه‎اي كه در اختيار دارند، قادرند: از طريق نگهداري اوراق بهادار، سبد سرمايه‎گذاري خود را متنوع سازند. مجموعه‎اي از اوراق بهادار با شرايط خاص (مثلاً داراي ريسك كم و يا داراي بازده بالا) را نگهداري كنند. بر يك سرمايه‎گذاري مديريت كرده و سودها را دوباره سرمايه‎گذاري كنند و در صورت لزوم دارايي‎هاي خود را جابجا كنند. سبد سرمايه‎گذاري خود را از طريق انتخاب چند سهم خاص كنترل كنند.

سه نوع از شركتهاي هولدينگ با گسترده‎ترين اصطلاحات قابل شناسايي است. شركت هولدينگ محض (Pure holding company) شركتي است كه صرفاً به منظور نگداشتن اوراق بهادار داراي حق رأي شركتهاي فرعي خودش بوجود مي‎آيد.

نوع ديگر شركتهاي هولدينگ درآمد خود را بوسيله فروش محصولات يا خدمات بعلاوة سودهاي دريافتي ناشي از سود سهام و سرمايه‎گذاري كسب مي‎كنند. يك چنين شركت هولدينگي بعنوان شركت هولدينگ عملياتي - operating- يا عمومي – general – شناخته مي‎شود. شركت هولدينگ هرمي – Pyramid كه بعنوان نوع سوم شناخته شده به دليل مالكيت بخشي از سهام داراي حق راي شركت فرعي نسبت به نوع ديگر تميز داده مي‎شود.

هدف از ايجاد شركتهاي هولدينگ توسط دولت 1ـ اولين انگيزه براي ايجاد يك شركت هولدينگ، يافتن وسيله‎اي جهت كنترل و هدايت شركتهاي دولتي است. زيرا براي دستگاههاي دولتي، ارتباط مستقيم با شركتهاي متعدد مشكل بوده و اثر بخشي لازم را در پي ندارد. 2ـ ايجاد ادغام به واسطه هماهنگي و يكپارچگي در بخشها و فعاليتها، دومين دليل تأسيس شركتهاي هولدينگ است. دليل منطقي وجود چنين شركتهايي، بيشتر در صرفه جوئيهاي اقتصادي، كه منجر به ادغامهاي افقي يا عمودي نهفته است، تا اصلاح شركتهاي دولتي.

اما موارد بسياري وجود دارند كه اين ادغامها بدون دليل خاصي به وجود آمده و شركتهاي هولدينگ در نهايت به دستاويزي براي تبادل كردن يا انحصار طلبي تبديل مي‎شوند. - ايجاد چنين ساختاري در صنعت نفت امر متعارفي است. به عنوان نمونه مي‎توان از شركت PETRIBRAS برزيل ، PEMEX مكزيك ، PETRONAS مالزي ، PERTAMLNA اندونزي و SONATRACH الجزاير نام برد.

3ـ انگيزه چهارم، به عهده گرفتن مديريت و اداره سرمايه‎هاي دولتي به منظور افزايش عايدات مالي سرمايه‎گذاريهاي دولتي توسط شركت هولدينگ مي‎باشد. اين دليل نسبتاً جديد است و اگر تنها دليل نباشد؛ اما يك دليل مهم براي تاسيس شركتهاي هولدينگ در الجزاير به شمار مي‎رود. - يكي از دلايل عمده ممكن است اين باشد كه شركتهاي مذكور در نهايت به مالكيت دولت در مي‎آيند و سرمايه‎گذاري در آنها بدون ريسك خواهد بود.

4ـ انگيزه ديگر مي‎تواند رهانيدن شركتهاي زيان ده از اين معضل باشد 4ـ انگيزه ديگر مي‎تواند رهانيدن شركتهاي زيان ده از اين معضل باشد. اين كار معمولاً با تسويه هزينه‎هاي اجتماعي آنها و عموماً با هدف بازسازي مجدد اين شركتها و بهبود وضعيت مالي آنها انجام مي‎پذيرد.

5ـ هدف ششم از تشكيل شركتهاي هولدينگ، فراهم كردن زمينه انتقال شركتهاي دولتي به بخش خصوصي است، كه اين انتقال ممكن است با بازسازي و نوسازي يا بدون آن صورت گيرد. 6ـ انگيزه آخر در اين حقيقت نهفته است كه گاهي ضرورت ايجاب مي‎كند تا شركت هولدينگ مديريت سهام دولتي (معمولاً با سهم كمتر از سهم دولت) را در شركتهاي دولتي، تا زمان واگذاري آنها به بخش خصوصي، به عهده بگيرد.