اهمیت آفات جانوری در صنعت و مبارزه با آن گرد آوری و تدوین:دکتر روح اله دهقانی

جانوران بی تفاوت(neutral) جانوران زیان آور(harmful) از نظر انسان و دیدگاه تنگ نظرانه آن به خاطر در نظر گرفتن سود فوری و یا زیان فوری جانوران به سه گروه عمده تقسیم می شوند.: جانوران مفید (useful ) جانوران بی تفاوت(neutral) جانوران زیان آور(harmful) D.R.D

نحوه آسیب جانوران زیان آور(harmful) خسارت محصولات کشاورزی(کاشت،داشت ،برداشت و انبار داری) خسارت چوب و کتاب خسارت تاسیسات صنعتی وسایل مخابراتی ،الکتریکی،الکترونیکی آسیب رسانی به دام ها آسیب رسانی به انسان D.R.D

D.R.D

Rattus norvegicus (Norway rat)

Mus musculus

Meriones tristami 18

موش وحشی در منطقه کویری سوراخ های ورودی لانه موش های وحشی

اهميت جوندگان 1- خسارت كشاورزي: 2- خسارت صنعتي: الف- خوردن دانه ساقه ريشه و برگ و گل (200 موش در 24 ساعت 7 كيلو گندم ميخورند) ب- آغشته نمودن دانه ها با مدفوع و ادرار (200 موش در 24 ساعت 14 هزار دانه مدفوع ، 4 ليتر ادرار دفع و تعداد غير قابل شمارشي مو بر جا ميگذارند. ج- جويدن كيسه و بسته بنديهاي غلات و ساير مواد غذايي 2- خسارت صنعتي: الف –جويدن كابلهاي برق و مخابرات ب- جويدن وسايل چوبي جويدن كتاب و خسارت به كتابخانه ها D.R.D

D.R.D

D.R.D

روشهاي مبارزه غير شيميايي با جوندگان 1- روش فيزيكي: الف استفاده از تله الكتريكي ب- استفاده از امواج اولتراسوند ( گوش انسان بين 20 -6 هزار هرتس در ثانيه را ميشنود فركانسهاي بيش از 20 هزار در ثانيه را اولتراسوند مينامند) اين امواج قدرت دور كنندگي براي موشها دارد همچنين موجب ترشح هورمونهاي عصبي شده و سپس موجب جنون در موشها ميشود D.R.D

2- روش مكانيكي : الف – كاربرد تله موارد استفاده از تله : الف – زمانيكه به علت وجود مواد غذايي ، كودكان و افراد ناوارد يا حيوانات خانگي در محل استفاده از سموم موش كش امكانپذير نيست ب- وقتي مواد غذايي آنقدر فراوان است كه موشها رغبتي به خوردن طعمه سمي ندارند ج- در محل هايي كه امكان جمع آوري موشهاي مرده نيست و احتمال ايجاد بوي تعفن ميرود د-در شرايطي كه موشها حالت انزجار از طعمه سمي پيدا كنند(Bait shyness) ه-در مناطقي كه موشها به موش كش ها مقاوم شده اند D.R.D

3- روشهاي بيولوژيكي : 4- روشهاي طبيعي : الف-استفاده از شكارچي ها ب- استفاده از باكتري سالمونلا و ويروس هاري و ايجاد تغييردر فلور روده 4- روشهاي طبيعي : الف – حذف تاغ كاريها و كاشت گياهاني كه بدبو هستند ب- تخريب و كوبيدن لانه جوندگان ج- آبياري مرتب مناطق مورد استفاده موشها در ايجاد كلني در صورت وجود آب D.R.D

6- روش كنترل محيطي جوندگان 1- رات پروف كردن ساختمانها : الف- استفاده از بتون آرمه به عنوان پي ها ب – مسدود كردن شكافهاي لبه درب ها ج -استفاده از ورقه فلزي 40 -30 سانتيمتري براي پائين درب ها د – نصب شبكه هاي توري در پنجره هاي همكف ه – تعويض شيشه هاي شكسته و- مجهز كردن درب ها به فنر قوي كه درب را ببندد ز – جلوگيري از انباشتن الوار ، تخته ، ذغال ح – نصب ورقه هاي فلزي اطراف لوله ها D.R.D

روش كنترل شیمیائی جوندگان كاربرد سموم در زمان بروز خسارت نياز به واكنش فوري دارد زيرا در غير اين صورت اجتناب از خسارت در زمان طغيان جمعيت، غير ممكن خواهد بود. معرفي جونده كش هاي رايج و ثبت شده در كشور D.R.D

معرفي تعدادی از جونده كش ها معرفي تعدادی از جونده كش ها D.R.D

فسفوردوزنگ(Zinc phosphide) نام عمومي: زينك فسفايد گروه: تركيب غيرآلي (معدني) فرمول و وزن مولكولي: P2Zn3، 1/258 نام تجاري: Ratol, Ridall فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 2% P 16% P 21% Pa تاريخچه: اين سم در اوايل سال 1900 در ايتاليا معرفي و در خلال جنگ دوم جهاني مصرف آن متداول گرديد. نحوه تأثير: موش كش گوارشي، با واكنش با اسيدهاي معدي، فسفين آزاد مي كند كه وارد جريان خون شده و كليه و كبد و قلب را از بين مي برد.

شكل ظاهري: پودر خاكستري مايل به سياه با بوي مشخص سير و مزه قوي. موارد مصرف: عليه موش مغان، تاترا، مريون هاي غلات، موش ورامين در باغات ميوه و نيشكر مقدار مصرف: طعمه= 2 گرم روغن+ 100گرم گندم+ 2تا5/2 گرم سم(2تا5/2درصد) سميت: LD50 ماده مؤثر براي موش صحرايي 7/45 ميلي گرم بر كيلوگرم است.

پادزهر: محلول پرمنگنات خورانيده شود. مصرف: اين سم بعلت سميت زياد براي پستانداران بايد تحت مراقبت پرسنل فني انجام شود. اين سم بصورت خشك پايداري زياد ولي در هواي مرطوب بتدريج ايجاد فسفين مي كند كه بسيار خطرناك است.

بروديفاكوم (Brodifacoum) گروه: آنتي كواگولانت ،جزء سموم نسل جديد مي باشد. فرمول و وزن مولكولي: C31H23BrO3، 4/523 نام تجاري: Klerat فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 005/0% B تاريخچه: اين سم در سال 1976 بوسيلة هادلر(Hadler) و شادبولت (Shadbolt) معرفي گرديده است. نحوه تأثير: موش كش آنتي كواگولانت، بازدارنده چرخه ويتامين K1

شكل ظاهري: پودر سفيد چرك موارد مصرف: عليه موشهاي كشاورزي و انباري و خانگي (ورامين، قهوه اي، سياه و مهاجر) مقدار مصرف: طبق دستور بر چسب سم سميت: LD50 براي موش صحرايي 3/0 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن پادزهر: ويتامين K1 بصورت طعمه 005/0 درصد واكس بلوك و پليت مي باشد (10گرم براي هر موش).

بروماديالون (Bromadialone) گروه: آنتي كواگولانت ، جزء سموم نسل جديد مي باشد. فرمول و وزن مولكولي: C30H23Br4، 4/527 نام تجاري: Lanirat فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 005/0% B نحوه تأثير: تشكيل پروترومبين را متوقف كرده و باعث خونريزي داخلي مي شود. موارد مصرف: جهت مبارزه با موش ورامين و انباري مقدار مصرف: طعمه مسموم آماده مصرف و گرد فرموله شده پادزهر: ويتامين K1 سميت: LD50 براي موش صحرايي 25/1 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن طعمة اين سم براي جوندگان لذيذ مي باشد.

كوماتتراليل (Coumatetralyl) گروه: آنتي كواگولانت ، از سموم نسل قديم مي باشد. فرمول و وزن مولكولي: C19H16O3، 3/292 نام تجاري: Racumin فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 6/0% P نحوه تأثير: باعث توقف سنتز پروترومبين و مانع انعقاد خون مي گردد. شكل ظاهري: پودر كريستال سفيد مايل به زرد موارد مصرف: عليه موشهاي انباري (خانگي، قهوه اي، سياه، مهاجر) مقدار مصرف: طبق دستور برچسب سم (مولتي دز است و مصرف آن كم شده است) سميت: LD50 براي موش صحرايي 16 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن پادزهر: ويتامين K1 طعمة مسموم اين سم باعث ترس موش نمي شود.

وارفارين(Warfarin) گروه: آنتي كواگولانت فرمول و وزن مولكولي: C19H16O4، 3/308 نام تجاري: Warfarin فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 25/0% 021/0% B 20% P 25% WP 15% WP نحوه تأثير: مانع انعقاد خون مي شود. شكل ظاهري: كريستال جامد سفيد رنگ موارد مصرف: عليه موشهاي انباري موارد مصرف: عليه موشهاي انباري (خانگي، قهوه اي، سياه، مهاجر) مقدار مصرف: طبق دستور برچسب سم سميت: LD50 براي موش صحرايي 10 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن پادزهر: ويتامين K1 طعمة مسموم اين سم باعث ترس موش نمي شود- به گزارشي ايجاد مقاومت در آنها ديده شده و بزودي از فهرست سموم خارج خواهد شد.

(Sodium cyanide)سيانيد سديم گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها) فرمول و وزن مولكولي: NaCN، 49 نام تجاري: Cymag فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 40% P نحوه تأثير: موش كشي كه مانع انتقال اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي مي شود (حشره كش تماسي). شكل ظاهري: پودر سفيد

موارد مصرف: عليه كلاهو در زراعت غلات مقدار مصرف: 1تا3 گرم در هر لانه از اواخر زمستان تا اوايل تابستان، بعنوان حشره كش و جونده كش تدخيني در محل هاي بسته مثل انبار غلات و در بعضي كشورها در گلخانه ها مصرف مي شود. نمك سديم و پتاسيم آن در اثر رطوبت هوا به گاز HCN تبديل مي گردد. و براي مبارزه با خرگوش و موش از طريق تدخين دانه مصرف مي گردد.اين سم بسيار خطرناك مي باشد و مصرف آن توسط پرسنل فني بايد انجام پذيرد (ديگر توليد نمي شود). سميت: LD50 براي موش صحرايي 44/6 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن پادزهر: EDTA

آلومينيوم فسفايد (Aluminum phosphide) گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها) فرمول و وزن مولكولي: AlP، 96/57 نام تجاري: Phostoxin (Fumi-cell) فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 56% Tb نحوه تأثير: اين سم تحت در اثر رطوبت با ايجاد گاز فسفين مانع انتقال اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي و باعث خفگي مي شود. شكل ظاهري: كريستال خاكستري تيره(به شكل قرص هاي به وزن 3 گرم)

مقدار مصرف: 1 الي 2 قرص در دهانه لانه ها قرار داده مي شود و سپس مدخل لانه با خاك مسدود مي كنند و بسته به مقدار رطوبت و حرارت محيط، معمولا چند ساعت طول مي كشد تا لانه تدخين گردد. سميت: LD50 براي موش صحرايي 20 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن اين سم بسيار خطرناك مي باشد و مصرف آن توسط پرسنل فني بايد انجام گيرد.

منيزيم فسفايد (Magnesium phosphide) گروه: سموم تدخيني (فوميگانت ها) فرمول و وزن مولكولي: MgP نام تجاري: Phostoxin (Fumi-cell) فرمولاسيون ثبت شده در ايران: 66% Tb نحوه تأثير: اين سم تحت در اثر رطوبت با ايجاد گاز فسفين مانع انتقال اكسيژن از هموگلوبين به بافتهاي سلولي و باعث خفگي مي شود.

مقدار مصرف: 1 الي 2 قرص در دهانه لانه ها قرار داده مي شود و سپس مدخل لانه با خاك مسدود مي كنند و بسته به مقدار رطوبت و حرارت محيط، معمولا چند ساعت طول مي كشد تا لانه تدخين گردد. سميت: LD50 براي موش صحرايي 40 ميلي گرم بر كيلوگرم وزن بدن اين سم بسيار خطرناك مي باشد و مصرف آن توسط پرسنل فني بايد انجام گيرد. پادزهر: داروي گلوكو كورديكويدزها (مانند پردليزولون).

(Bromethalin) برومتالين گروه: سموم فلج كننده اعصاب، نوروتوكسين(Neurotoxins) اين سم بصورت: N-methyl-2,4-dinitro-N-(2,4,6-tribromophenyl)-6-(trifluoromethyl benzenamine ويژگي : اين سم بي بو و بدون رنگ مي باشد.در آب حل شدني نيست و به صورت كريستال جامد از خانواده دي فنيل آمين ها مي باشد. نام تجاري: كاتلفار(Katelfar)

تاريخچه: در سال 1985 براي كنترل جوندگاني كه به سموم ضدانعقادي واكنش نشان داده اند تهيه شده است و تنها با يك بار مصرف براي جوندگان بسيار كشنده است. نحوه تأثير: نحوه عملكرد اين جونده كش مانند آنتي كواگولانت ها نبوده بلكه باعث جلوگيري از فسفريلاسيون اكسيداتيو در ميتوكندري در سيستم مركزي عصب مي شود، درنتيجه موجب كاهش ATP كاهش يافته و از فعاليت آنزيم سديم/كلسيم آتپاز جلوگيري مي گردد. درنتيجه اين عمل مايع مغزي-نخاعي تجمع مي يابد و موجب افزايش فشار مغز مي شود و درنتيجه موجب تشنج و نهايتا مرگ مي گردد.

مواد و روش مصرف: برومتالين جهت از بين بردن انواع موش ها (صحرايي و خانگي) در اماكن پرورش طيور، كشاورزي، صنعتي و همچنين منازل كاربرد دارد. مقدار مصرف: موش صحرايي: 12-2 بسته پلت 14 گرمي در مسير موش ها به طول 10-5 متر جهت طعمه گذاري در نظر گرفته مي شود. موش خانگي: به تعداد 2-1 بسته در مسيري بطول 10-5 متر جهت از بين بردن موش ها طعمه گذاري مي گردد. پادزهر: داروهاي مدر و كورتيكوستروئيدها

خصوصيات و وجه تمايز برومتالين در مقايسه با ساير جونده كش ها توقف عمل تغذيه در موش ها سرعت عمل در از بين بردن موش ها نسبت به ساير موش كش ها سهولت روش مصرف استفاده از اين موش كش در اماكني كه موش ها به ساير سموم مقاومت نشان مي دهند.