Ginus Partadiredja Bagian Fisiologi FK UGM

Slides:



Advertisements
Presentasi serupa
SELAMAT DATANG DI DUNIA BIOLOGI Sedang memuat… FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU KEPENDIDIKAN UNIVERSITAS AHMAD DAHLAN 2012.
Advertisements

SiswaNF.com.
PENGATURAN FUNGSI GINJAL DAN MIKSI
Sistem Ekskresi l j a i n by : Beryl Sadewa.
ULANGAN HARIAN PERTAMA SISTEM EKSKRESI PADA MANUSIA
ILMU PENYAKIT DALAM I GANGGUAN DIURESIS, ELEKTROLIT, ASAM & BASA Dr. H
TRI HARTINI Y DEPARTEMEN ANATOMI HISTOLOGI FK UNAIR
rbf dan gfr serta faktor yang mempengaruhi
ANATOMI - FISIOLOGI SISTEM URINARI.
PROSES PEMBENTUKAN URIN
Sistem Ekskresi Manusia
Mikturisi dan Gangguannya
SISTEM PENGELUARAN (SISTEM EKSKRESI )
Prof.dr.H.Fadil Oenzil,PhD.,SpGK
FISIOLOGI SISTEM URINARIUS
ANATOMI - FISIOLOGI SISTEM PERKEMIHAN Nita Sri Wahyuningsih.
SISTEM EKSKRESI Materi Kelas 9 Semester 1 Oleh: Agustaman, S.Si.
GINJAL KUNCORO PUGUH S.
ANATOMI DAN FISIOLOGI GINJAL
dr. Gadis Meinar Sari, MKes Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga
Oleh: IGNATOUS WARSINO, S KM, M Kes.
Prof.dr.H.Fadil Oenzil,PhD.,SpGK
PERJALANAN FILTRAT MENJADI URIN
ASPEK KIMIA MEDISINAL NASIB OBAT DALAM TUBUH
Cairan tubuh, elektrolit dan pengaturannya
Biokimia Pengasaman Urin.
ANATOMI-FISIOLOGI SISTEM KEMIH DIANA IRAWATI. FISIOLOGI GINJAL Regulasi volume darah melalui proses sekresi air Regulasi elektrolit darah Regulasi keseimbangan.
CAIRAN TUBUH Imran Tumenggung
Fera Sartika, skm.,m.sI Analis kesehan um palangkaraya
Sistem perkemihan Reflidia yuni putri
KEBUTUHAN ELIMINASI URIN
Sistem Ekskresi (Urinary System )
EKSKRESI DAN HOMEOSTASIS
FISIOLOGI SISTEM PERKEMIHAN.
SISTEM URINARIA
Akper Pemkab Cianjur tahun 2015
MATA KULIAH : ANATOMI FISIOLOGI
ANATOMI SISTEM PERKEMIHAN RAHMADIA B.
Sistem Ekskresi Manusia
Sistem Ekskresi Manusia
OLEH Dr. Moh. Natsir M. Abdul
Di susun oleh : Abdull Rahim Mokodompit
Fisiologi Cairan Tubuh
SISTEM EKSKRESI PARU HATI KULIT GINJAL.
SISTEM PENGELUARAN (SISTEM EKSKRESI )
ANATOMI & FISIOLOGI SISTEM PERKEMIHAN OLEH : WITRI HASTUTI, S.Kep, Ns
OBAT DIURETIK.
CAIRAN TUBUH, ELEKTROLIT, KESEIMBANGAN ASAM BASA
Fisiologi Ginjal & System urinary
SISTEM EKSKRESI BAB VIII EKSKRESI :
ANATOMY AND PHYSIOLOGY
ANATOMI - FISIOLOGI SISTEM PERKEMIHAN.
FISIOLOGI GINJAL.
Sistem Perkemihan atau Sistem Uropaetica
Rijalul Fikri Sistem Urinaria.
Patofisiologi dan terapi penyakit ginjal
URINARIA I Kelompok 2 Gupita Laksmi P. Humila Ainun N.
HOMEOSTASIS CAIRAN DAN ELEKTROLIT Dan ASAM BASA. OBJECTIVES MEMAHAMI KONSEP HOMEOSTASIS KOMPOSISI CAIRAN TUBUH MEKANISME HOMEOSTASIS PENGERTIAN ASAM-BASA.
EKSKRESI DAN HOMEOSTASIS
Prodi D-IV Kebidanan Poltekkes Surakarta
Jadwal Mata Kuliah ANFISMAN 1. Sistem Urinaria Prof. Dr. Ros Sumarny, MS, Apt Kuliah ANFISMAN Program S1-FFUP Presented by: Dr. Yati Sumiyati, M.Kes,
Sistem Ekskresi Manusia
PHYSIOLOGY OF URINARY SYSTEM AND HOMEOSTASIS
Keseimbangan Cairan, elektrolit, dan Asam Basa
Sistem Ekskresi Manusia
KESEIMBANGAN ASAM BASA
Transcript presentasi:

Ginus Partadiredja Bagian Fisiologi FK UGM SISTEMA URINARIA Ginus Partadiredja Bagian Fisiologi FK UGM

SISTEMA URINARIA Fungsi ginjal (ren) Anatomi ginjal Proses produksi urine Filtrasi oleh glomerulus Reabsorbsi oleh tubulus Sekresi oleh tubulus Evaluasi fungsi ginjal Transportasi, penyimpanan, dan ekskresi urine

Fungsi ginjal: Regulasi komposisi ion darah Regulasi pH darah Regulasi volume darah Regulasi tekanan darah Pemeliharaan osmolaritas darah (300 mOsm/l) Produksi hormon (calcitriol & erythropoetin) Regulasi tingkat glukosa darah Ekskresi sampah benda asing

Anatomi Ginjal Anatomi eksternal: Retroperitoneal Renal hilum Renal fascia Adipose capsule Renal capsule Renal hilum http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg&imgrefurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/Urinary%2520System.htm&h=490&w=800&sz=135&hl=id&start=3&tbnid=PjiUmIL-b7BE7M:&tbnh=88&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG http://www.netterimages.com/images/vtn/000/000/002/2122-150x150.jpg

Nephroptosis (Ginjal melayang/ mengambang) Orang amat kurus  kapsula adiposa & fasia renalis berkurang  ginjal turun dari posisi normal Akibat: ureter tertekuk  blokade urine & sakit Insidensi: 1 dari 4 orang  kelemahan jaringan fibrosa Perempuan 10 X > Laki-laki

Anatomi Ginjal Anatomi internal Cortex renalis Medulla renalis Pyramid renalis Papilla renalis Collumna renalis Ductus papillaris Calyx minor Calyx major Pelvis renalis Sinus renalis http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg&imgrefurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/Urinary%2520System.htm&h=490&w=800&sz=135&hl=id&start=3&tbnid=PjiUmIL-b7BE7M:&tbnh=88&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG

http://kidney. niddk. nih http://kidney.niddk.nih.gov/kudiseases/pubs/solitarykidney/images/nephronkidA.gif

http://images. google. co. id/imgres. imgurl=http://academic. kellogg http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg&imgrefurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/Urinary%2520System.htm&h=490&w=800&sz=135&hl=id&start=3&tbnid=PjiUmIL-b7BE7M:&tbnh=88&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG

a. Proximal convoluted tubule b. Loop of Henle Nephron: 1. Renal corpuscle : a. Glomerulus b. Bowman’s capsule 2. Renal tubule: a. Proximal convoluted tubule b. Loop of Henle c. Distal convoluted tubule Collecting duct Papillary duct http://www.farmakologija.com/materia/images/nephron.gif http://coe.fgcu.edu/faculty/greenep/kidney/glomer3.jpg

Vaskularisasi Ginjal Renal artery Renal vein Segmental arteries Interlobar arteries Interlobar veins Arcuate arteries Arcuate veins Interlobular arteries Interlobular veins Peritubular venules Afferent arterioles Peritubular capillaries Glomerular capillaries Efferent arterioles Vasa recta http://www.geocities.com/biology_4e/cross_section_of_kidney.jpg

http://images. google. co. id/imgres. imgurl=http://academic. kellogg http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg&imgrefurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/Urinary%2520System.htm&h=490&w=800&sz=135&hl=id&start=3&tbnid=PjiUmIL-b7BE7M:&tbnh=88&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG

Ginjal = 0.5% total body mass 20-25% cardiac output istirahat via arteri renalis Renal blood flow = 1200 mL/ menit

Filtrasi oleh glomerulus Reabsorbsi oleh tubulus Sekresi oleh tubulus PROSES PRODUKSI URINE Filtrasi oleh glomerulus Reabsorbsi oleh tubulus Sekresi oleh tubulus http://www.colorado.edu/eeb/web_resources/cartoons/nephr.gif

Filtrasi oleh Glomerulus Filtrat glomerular = 150 l (F)/ 180 l (M); Fraksi filtrasi (16-20%); 99% filtrat direabsorbsi (ekskresi 1-2 l) Net filtration pressure (NFP) Glomerular blood hydrostatic pressure (GBHP) = 55 mmHg Capsular hydrostatic pressure (CHP) = 15 mmHg Blood colloid osmotic pressure (BCOP) = 30 mmHg NFP = GBHP – CHP – BCOP = 10 mmHg

Glomerular Filtration Rate (GFR): jumlah filtrat terbentuk di dalam corpusculi renalis per menit = 125 ml/min (M) atau 105 ml/min (F) Regulasi GFR Autoregulasi renal Mekanisme myogenik Umpan balik tubuloglomerular Regulasi saraf simpatis Regulasi hormonal Angiotensin II Atrial natriuretic peptide (ANP)

Autoregulasi renal Mekanisme myogenik: BP  RBF  GFR  regangan arteriola afferent  kontraksi otot arteriola afferent  lumen menyempit  GFR ke tingkat semula Umpan balik tubuloglomerular: BP  GFR  cairan lewat cepat di tubulus  rebasorbsi Na, Cl, air di PCT & loop of Henle  deteksi oleh macula densa  inhibisi sekresi NO  arteriola afferen konstriksi  RBF  GFR ke normal

http://images. google. co. id/imgres. imgurl=http://academic. kellogg http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg&imgrefurl=http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/Urinary%2520System.htm&h=490&w=800&sz=135&hl=id&start=3&tbnid=PjiUmIL-b7BE7M:&tbnh=88&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG

2. Regulasi saraf simpatis  norepinephrine istirahat: stimulasi rendah  arteriola a & e dilatasi  autoregulasi renal & GFR tetap stimulasi moderat: arteriola a & e konstriksi  restriksi aliran darah masuk & keluar glomerulus  GFR sedikit stimulasi kuat: vasokonstriksi arteriola a > e  RBF  GFR  urine  aliran darah ke jaringan lain

Prinsip-prinsip Reabsorbsi & Sekresi Tubulus Reabsorbsi: 99% air dikembalikan ke darah Tubulus proximalis berperan besar dalam reabsorbsi Reabsorbsi: Na+, K+, Ca2+, Cl- , HCO3- , HPO42- Protein & peptida  reabsorbsi pinositosis Tubulus distalis  “fine tuning” reabsorbsi Sekresi: H+, K+, NH4+, kreatinin, obat-obatan (penisilin) Sekresi H+  kontrol pH darah Sekresi substansi sampah Rute reabsorbsi: Paraseluler & Transeluler Mekanisme transport: Transport aktif primer (hidrolisis ATP) Transport aktif sekunder (symporters & antiporters) Transport maksimum (mg/min)  glukosa darah > 200 mg/ml

90% air direabsorpsi bersama Na+, Cl-, dan glukosa  reabsorpsi air wajib (obligatory water reabsorption) 10% air (10 – 20 L/ hari) direabsorpsi (tubulus kolektivus, oleh ADH)  reabsorpsi air fakultatif (facultative water reabsorption)

Susbtansi Terfiltrasi* Reabsorpsi Urine Air 180 L 178 – 179 L 1 – 2 L Substansi Terfiltrasi, Direabsorpsi, & Diekskresikan ke Dalam Urine Susbtansi Terfiltrasi* Reabsorpsi Urine Air 180 L 178 – 179 L 1 – 2 L Protein 2,0 g 1,9 g 0.1 g Na+ 579 g 575 g 4 g Cl- 640 g 633,7 g 6,3 g HCO3- 275 g 274,97 g 0,03 g Glukosa 162 g 0 g Urea 54 g 24 g 30 g** K+ 29,6 g 2,0 g*** Asam urat 8,5 g 7,7 g 0,8 g Kreatinin 1,6 g * Dengan asumsi GFR = 180 l/ hari; **Selain difiltrasi & direabsorpsi, urea disekresi; ***K+ difiltrasi & semua direabsorpsi oleh tubulus kontortus & ansa Henle, & disekresi oleh sel principal duktus kolektivus

Rebasorbsi & Sekresi di Tubulus Proximalis http://people.eku.edu/ritchisong/554images/proximal_tubule.jpg Reabsorbsi ion (terutama Na+ dan air terbesar; 65%) Reabsorbsi dng sistem Na+ symport: glukosa & asam amino (100%), asam laktat, ion-ion fosfat (HPO42-) dan sulfat (SO42-) Sistem Na+ /H+ antiport: Na+ dan HCO3- (80-90%) Osmosis air (tub. prox. & descending limb of Henle -> permeable) Difusi pasif: Cl- (50%), K+ (65%), Ca2+, Mg2+, HPO42+ Hepatosit: Ammonia (NH3)  urea  filtrasi & sekresi Deaminasi asam amino  ammonia

Reabsorbsi di Loop of Henle Akhir tubulus proximalis: osmolaritas = darah Loop of Henle: Descending limb  reabsorbsi 15% air Thick ascending limb  impermeable thd. air Reabsorbsi HCO3- (10-20%) Sistem Na+ -K+ -2Cl- symport: Reabsorbsi Na+ & Cl- (35%) K+ kembali ke tubulus Reabsorbsi kation: Na+, K+,Ca2+ (20-30%), Mg2+ Akhir loop of Henle: osmolaritas

http://www.mscd.edu/~biology/2320course/2320images/nephron.jpg

Reabsorbsi di Tubulus Distalis Sistem Na+ -Cl- symport Hormon parathyroid  reabsorbsi Ca2+ Reabsorbsi air 10-15% Akhir tubulus distalis: 90-95% ion & air terserap http://www.varimed.hu/hypertension/pha/img/pha_577.gif

Reabsorbsi & Sekresi di Ductus Collectivus Principal cells: reabsorbsi Na+ & sekresi K+ Intercalated cells: reabsorbsi K+ & HCO3- ; sekresi H+ http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/N/nephron.gif

Regulasi Reabsorbsi & Sekresi oleh Hormon Sistem Renin – Angiotensin – Aldosteron Vol darah  sel juxtaglomerular renin angiotensin converting enzyme angiotensinogen  angiotensin I  angiotensin II Angiotensin ll: Vasokonstriksi arteriola afferent  GFR Reabsorbsi Na+, Cl- , dan air di tubulus proximalis Stimulasi kortex adrenal  aldosteron  reabsorbsi Na+, Cl- dan sekresi K+ di ductus collectivus  reabsorbsi air

Hormon Antidiuretik (ADH)/ Vasopressin Reabsorbsi air di bagian akhir tubulus distalis & ductus collectivus (urine = 400 – 500 mL) Osmolaritas plasma  osmoreseptor hipothalamus  hipophysis  ADH  tubulus distalis & ductus collectivus Atrial Natriuretic Peptide (ANP) Volume darah  ANP dari jantung Inhibisi reabsorbsi Na & air di tubulus proximal & ductus collectivus Inhibisi sekresi aldosteron & ADH

Karakteristik Urine Normal Volume: 1 – 2 liter per hari Warna: Kuning atau kuning sawo/ kuning gading (amber), karena urokrom (hasil pemecahan pigmen empedu) dan urobilin (hasil pemecahan hemoglobin). Urin pekat berwarna gelap. Diet (misal: bit merah), obat, penyakit, berpengaruh pada warna. Batu ginjal  darah Turbiditas: transparan (urine baru); berkabut (dibiarkan) Bau: aromatik ringan (baru)  amonia (dibiarkan); metilmerkaptan (pada orang tertentu yang makan asparagus ); bau buah (badan keton pada diabetes mellitus)

pH: antara 4,6 – 8,0 (rata-rata 6,0) pH: antara 4,6 – 8,0 (rata-rata 6,0). Diet tinggi protein  asam; diet tinggi sayuran  basa Berat jenis: antara 1,001 – 1,035. Konsentrasi zat terlarut meningkat  BJ meningkat

Diuresis Memperlambat reabsorbsi air Terapi hipertensi Diuretik alami: kopi, teh, soda (inhibisi reabsorbsi Na+), alkohol (inhibisi ADH) Mekanisme kerja kebanyakan diuretik: inhibisi reabsorbsi Na+ Furosemide (Lasix)  inhibisi Na+ K+ 2 Cl- symporters di thick ascending limb of the loop of Henle Chlorthiazide (Diuril)  tubulus distalis (inhibisi Na+ Cl- symporters)

Evaluasi Fungsi Ginjal Urinalisis Tes darah Blood Urea Nitrogen (BUN) Katabolisme asam amino  urea  nitrogen GFR  BUN Kreatinin plasma Katabolisme fosfat kreatinin dari otot skelet Fungsi ginjal  Kreatinin darah Renal plasma clearance: volume darah yang dibersihkan dari substansi tertentu per unit per waktu (mL/ menit) Renal plasma clearance substansi C = U X V P

Transportasi, Penyimpanan, dan Eliminasi Urine Urine duktus kolektivus = urine vesica urinaria Ureter (peristaltik) Vesica Urinaria Vesicoureteral reflux Ureterorenal reflex (konstriksi a. afferen) Refleks micturitio Urethra Inkontinensia urine http://hcd2.bupa.co.uk/images/factsheets/kidney_stones.gif

Simpatis (L2  nervus hypogastricus): pembuluh darah Inervasi: Parasimpatis (S2 – S3  nervus pelvicus  plexus sacralis); sensoris & motoris Simpatis (L2  nervus hypogastricus): pembuluh darah Somatis (nervus pudendus  m. sphincter externus) http://academic.kellogg.cc.mi.us/herbrandsonc/bio201_McKinley/f27-9a_urinary_bladder_c.jpg

http://images. google. co. id/imgres. imgurl=http://clem. mscd http://images.google.co.id/imgres?imgurl=http://clem.mscd.edu/~raoa/bio2320/uriphys/img038.jpg&imgrefurl=http://clem.mscd.edu/~raoa/bio2320/uriphys/sld038.htm&h=539&w=719&sz=43&hl=id&start=1&tbnid=RIxPxSlvLPYN0M:&tbnh=105&tbnw=140&prev=/images%3Fq%3Dmicturition%2Breflex%26svnum%3D10%26hl%3Did%26lr%3D%26sa%3DG

Pengisian Vesica Urinaria Vesica Urinaria kosong  Tekanan = 0 cm air Urine 30 – 50 ml  Tekanan tonik naik 5 – 10 cm air Urine 200 – 300 ml  Tekanan naik sedikit (micturition reflex) Urine 300 – 400 ml  Tekanan naik cepat

Kontraksi mikturisio: reseptor sensoris regang  Tekanan tonik meningkat Kontraksi mikturisio: reseptor sensoris regang  stretch reflex  nervus pelvicus  kontraksi m. detrusor (bbrp detik – 1 menit; semakin penuh semakin sering) “Self regenerative” micturition reflex Urine tidak dikeluarkan  inhibisi bbrp menit – 1 jam Refleks mikturisio meningkat  refleks inhibisi via n. pudendus  m. sphincter externus

Fasilitasi & Inhibisi Mikturisio oleh Otak Pusat-pusat fasilitasi & inhibisi di batang otak terutama pons Pusat-pusat di korteks serebri, terutama inhibisi tapi dapat menjadi eksitatoris Pengaturan miksi oleh otak/ pusat-pusat atas: Inhibisi parsial Mencegah mikturisio via kontraksi tonik m. sphincter externus Fasilitasi pusat mikturisio sakral  refleks mikturisio & inhibisi m. sphincter externus Urinasi sadar  kontraksi abdomen

Abnormalitas mikturisio Destruksi serabut saraf sensoris  hilang kontrol  overflow incontinence (tabes dorsalis pada syphilis  radiks dorsalis) Kerusakan spinal di atas regio sacral “spinal shock” kemudian refleks kembali Kerusakan parsial medula spinalis/ batang otak Sinyal inhibitoris hilang Impuls fasilitasi tak terkontrol  urinasi sering, tak terkontrol

Pembentukan Urine Encer & Pekat Total volume cairan tubuh konstan Homeostasis: Ginjal memproduksi urine encer/ pekat ADH mengontrol kepekatan urine

Pembentukan Urine Encer Osmolaritas cairan interstisiil  osmolaritas cairan tubuler Symporters Na+, K+, Cl- pada thick ascending limb dari loop of Henle Thick ascending limb tak permeable terhadap air  150 mOsm/l di akhir loop of Henle Tubulus kontortus distalis tak terlalu permeable terhadap air & tak diregulasi oleh ADH Kadar ADH rendah, duktus kolektivus tak permeable terhadap air  65 – 70 mOsm/l

ADH  urine pekat (4x), 1200 mOsm/l Pembentukan Urine Pekat Asupan air sedikit/ kehilangan air banyak ADH  urine pekat (4x), 1200 mOsm/l Gradien osmotik cairan interstisial (Na+, Cl-, urea) Perbedaan permeabilitas dan reabsorbsi air & zat terlarut di loop of Henle panjang (nephron juxtaglomerular) & duktus kolektivus Countercurrent flow

Proses Produksi Urine Pekat Symporters di thick ascending limb (Na+, K+, Cl-)  gradien osmotik di medula renalis. Air tak direabsorbsi Duktus kolektivus menyerap air (karena ADH) Duktus kolektivus di medula bagian dalam menyerap urea (karena difusi & permeable terhadap urea)  akumulasi di jaringan interstisial Difusi urea ke descending & thin ascending limb of Henle Urea tetap di lumen thick ascending limb, tubulus distalis, duktus kolektivus kortikal (karena tak permeable terhadap urea  siklus 2 – 4 berulang (daur ulang urea)

Countercurrent Mechanism Osmolaritas cairan interstisial meningkat dari 300 mOsm/l (korteks renalis)  1200 mOsm/l (medula renalis) Arah aliran descending limb >< ascending limb of Henle Descending limb: Air keluar via osmosis; tak permeable terhadap zat terlarut kecuali urea  osmolaritas tubular (1200 mOsm/l) Ascending limb: Na+, Cl- symporters; tak permeable terhadap air; osmolaritas tubular (100 mOsm/ l)

Osmolaritas mengikuti loop of Henle Vasa recta Osmolaritas awal masuk vasa recta = 300 mOsm/l Osmolaritas mengikuti loop of Henle Descending limb: Na+, Cl- masuk (cairan interstisial  vasa recta) Ascending limb: Na+, Cl-, urea, keluar (vasa recta  cairan interstisial); air masuk (cairan interstisial Osmolaritas akhir vasa recta = 320 mOsm/l

Rujukan Tortora GJ & Derrickson B, 2006. Principles of Anatomy and Physiology, 11th ed, John Wiley & Sons, Inc, pp 992 – 1035 Guyton AC & Hall JE, 2006. Textbook of Medical Physiology, 11th ed, Elsevier Inc, pp. 311 - 314