Bab 3 Konsep dan kegunaan kos pengeluaran Kenapa jurutera perlu mengetahui? Pemilihan bahan memilih peralatan sumber manusia Kos pengeluaran- semua perbelanjaan untuk mengeluarkan barang atau perkhidmatan ditanggung oleh pengeluar/ firma

Kos lepas, kos sosial, kos ekplisit, kos implisit, kos hangus Konsep Kos Kos lepas, kos sosial, kos ekplisit, kos implisit, kos hangus Kos lepas barang: Mengeluar / memiliki satu barangan dalam bentuk barang lain yang terpaksa dilepaskan Contoh: Anda hanya ada RM50. Tapi anda ingin membeli baju dan buku, masing-masing berharga RM50 (kewangan terhad). Jika anda memilih buku, maka baju perlu dilepaskan. Oleh itu, dikatakan kos lepas sebuah buku ialah sehelai baju. Kos sosial Kos ditanggung oleh masyarakat akibat kesan negatif Contoh : Alam sekitar, kesesakkan lalulintas dll.

(Iaitu, bayaran yang seharusnya diperolehi jika Kos Eksplisit Jumlah wang dibelanjakan oleh pekilang/ pengeluar dalam proses pengeluaran barangan atau penyediaan perkhidmatan Contoh: bayaran gaji, sewa, insuran, perbelanjaan iklan dll. Kos Implisit Kos pengeluar dalam proses pengeluaran barangan / perkhidmatan menggunakan input sedia ada. (Iaitu, bayaran yang seharusnya diperolehi jika pengeluar menjalankan pekerjaan lain) Contoh : Petani menanam padi menggunakan sumber tenaga sendiri dan anak. Kos implisit ialah gaji petani dan anak yang boleh diperolehi jika bekerja sebagai petani padi dengan majikan lain.

Kos hangus Kos terhasil pada masa lepas. Ia tidak boleh diambil kira dalam membuat keputusan pada masa hadapan Contoh: - Untuk tempahan Toyota Avanza, seseorang membayar RM 1,000. Dijangka diterima dlm masa 7 bulan. - Selepas 2 bulan, tiba-tiba Proton melancarkan MPV yang berciri lebih baik, menarik dan lebih murah. - Seseorang bertukar fikiran, membatalkan tempahan Avanza. Akibatnya, wang pendahuluan RM 1,000 dikira kos hangus.

Keluk kos terdiri daripada TIGA (3) iaitu: Kos tetap (fixed cost) (FC) Kos berubah (variable cost) (VC) dan Kos keseluruhan @ Jumlah kos (total cost) (TC) Kos tetap (FC) dikenali juga sebagai kos tambahan @ kos tidak langsung Tidak berubah mengikut pertambahan output Contoh FC : gaji pekerja tetap, insuran, peralatan, mesin, bangunan Kos FC Jumlah keluaran

Kos berubah (VC) dikenali juga sebagai ‘kos langsung’ @ ‘kos utama’ VC ialah kos yang berubah mengikut perubahan output. Pada output sifar , VC adalah sifar Apabila output meningkat, VC juga meningkat Contoh: Bahan mentah, gaji pekerja ‘OT’, bil elektrik, air, telefon Kos VC Output

Jumlah kos = kos tetap + kos berubah TC = FC + VC Jumlah kos (TC) Jumlah kos = kos tetap + kos berubah TC = FC + VC = FC + a*Q di mana, a = kos berubah purata, Q = kuantiti keluaran, FC = kos tetap Pada output sifar, Jumlah kos = kos tetap Pada output bertambah, Keluk jumlah kos selari kos berubah TC Kos VC FC Output

Contoh 3.1 : Pengeluaran 1 Kg kopi memerlukan kos berubah =RM5 dan Kos tetap sehari = RM300. Terbitkan persamaan linear kos pengeluaran kopi. Kirakan kos pengeluaran bagi 1,000 Kg kopi diproses dalam sehari. Penyelesaian: Diberi FC = RM300 / hari, VC = RM5 / Kg  Jumlah kos, TC = F + aQ = 300 + 5Q b) Bagi 1,000 Kg kopi, TC = (300/hari)(1 hari) + (5 /Kg) x (1000 Kg/hari)(1 hari) = 300 + 5(1000) = RM 5,300 /=

Contoh 3.2 : Kos mengeluarkan 10 helai kemeja = RM 350, dan Terbitkan persamaan linear kos pengeluaran kemeja. Penyelesaian: Persamaan Jumlah kos, TC = F + aQ (1) } Q1 = 10, TC1 = 350 ; 350 = FC + 10a --------(i) (2) } Q2 = 20, TC2 = 600 ; 600 = FC + 20a --------(ii) Cari nilai a ; (ii) – (i) } 250 = 10a, a = 25 Cari nilai FC ; a = 25, (i) } 350 = FC + 25(10) FC = 100 Oleh itu, persamaan kos, TC = 100 + 25Q

Kos Jumlah keluaran Pengiraan Untung dan Titik Pulang Modal Untung TR Rugi Jumlah keluaran Kos FC VC TC A Q0

Contoh 3.3 : Penyelesaian: Diperolehi TC = 300 + 5Q Daripada Contoh 3.1, Persamaam linear Jumlah kos, TC = 300 + 5Q Katakan kopi dijual RM10 per Kg. Hitungkan titik pulang modal. Keuntungan jika syarikat mengeluarkan / menjual kopi (i) 100 Kg sehari (ii) 50 Kg sehari Penyelesaian: Diperolehi TC = 300 + 5Q Pada titik pulang modal, Jumlah Hasil(TR) = Jumlah Kos(TC), TR = Harga (P) x Kuantiti (Q) = 10Q  10Q = 300 + 5Q Q = 60 (Pada titik pulang modal, kuantiti keluaran ialah 60 kg sehari) b) Keuntungan = TR – TC (i) = 10(100) – (300 + 5(100)) = RM200 (untung) (ii) = 10(50) – (300 + 5(50)) = RM-50 (rugi)

Fasa perolehan Fasa operasi Kos kitaran hayat (LCC) Kos yang wujud sepajang hayat barang atau item Merangkumi kos berulang dan tidak berulang Fasa dalam Kitar hayat sesuatu barang Fasa perolehan Fasa operasi 100 % 75 % Masa & Aktiviti Fasa perolehan Fasa operasi Mengenal pasti Perincian rekabentuk dan pembangunan Pengeluaran Operasi dan senggaraan Pelupusan

Kos Operasi dan Senggaraan Jenis-jenis Kos dalam Kitar Hayat Aset Kos Permulaan Kos menjalankan aktiviti dalam fasa perolehan. Ia dilaburkan sekali sahaja (tidak berulang) Dikenali juga sebagai kos pelaburan dan pelaburan modal. Pembelian mesin – kos asas mesin, pengangkutan, latihan, pemasangan, alatan sokongan (komputer, automasi dll). Kos Operasi dan Senggaraan Kos menjalankan aktiviti dalam fasa operasi. Ia berulang-ulang dalam mengendali / menyelenggara mesin. Terdiri daripada : Kos tetap : kos pentadbiran, buruh tak langsung, insuran … Kos berulang : Kos bahan langsung, buruh langsung, alat ganti Kos Pelupusan Kos bagi aktiviti pelupusan aset / item. Ia dibelanjakan sekali sahaja seperti pengangkutan, bahan dan buruh terlibat dalam melupus aset. Cth: Kos pelupusan sisa toksid Terdapat aset yang ada nilai jualan di akhir kitar hayat. Nilai sisa = nilai tukar beli – kos pelupusan.

Asas Perakaunan Perakaunan Kewangan Perakaunan Kos Bidang berkaitan dengan perekodan dan laporan urusniaga. Disediakan untuk memaklum pihak berkepentingan : - Pelanggan kontrak, pemegang saham. Iaitu Akaun pengilangan, Akaun perniagaan, Untung rugi dan Kunci kira-kira Perakaunan Kos Bidang lebih khusus melibatkan penentuan kos kepada elemen- elemen kos pengeluaran. Contoh: Kos buruh, bahan mentah, kos overhead dll. Relevan & Penting bagi Jurutera – merupakan perincian data kos bagi suatu projek kejuruteraan.

Kunci Kira-Kira Penyata kewangan yang menunjukkan kedudukan nilai aset, liabiliti dan ekuiti pemilik pada akhir satu tempoh perakaunan ASET = LIABILITI + EKUITI PEMILIK Aset Harta iaitu sumber kekayaan milik syarikat bagi menjalankan aktiviti pengeluaran, jualan. Contoh : Bangunan, tanah, mesin, stok barang niaga, tunai. Liabiliti Tanggungan kewangan / hutang perniagaan kpd. pihak luar. Contoh : Pinjaman dari institusi kewangan (bank, kerajaan), kredit dan overdraf. Ekuiti Pemilik Modal pelaburan pemilik syarikat dan keuntungan yang dikekalkan dalam syarikat.

Contoh Kunci Kira-Kira ASET = LIABILITI + EKUITI PEMILIK Syarikat XYZ Sdn. Bhd. Kunci Kira-Kira Pada 31 Disember 2002 ASET LIABILITI DAN EKUITI PEMILIK Tunai 15000 Bank ABC 200000 Bangunan 200000 United Motor 15000 Peralatan 75000 Modal 150000 Kenderaan 75000 _______ _______ 365000 365000 ====== ======

Akaun / Penyata Pengilangan - Perincian semua kos dan perbelanjaan bagi pengeluaran sejumlah barangan dalam satu tempoh perakaunan. - Jumlah kos terlibat dinamakan sbg. ‘kos pengeluaran’ di kilang. Kilang Kos Pengeluaran Kos barang dijual Inventori Bahan Mentah Inventori kerja dalam proses Inventori barang siap PPembelian Bahan Mentah + Buruh dan overhed kilang Kos Pengeluaran Terdiri daripada ‘kos prima’ dan ‘kos overhed’ di kilang. Kos Prima - kos utama bagi memulakan proses pengeluaran. - dikenali juga ‘kos langsung’ dan ‘kos berubah’. - Contoh : bahan langsung, buruh langsung.

Kos Overhed di kilang Kos Buruh Tak Langsung: Kos kilang secara tidak langsung dalam proses pengeluaran. Kos tetap yang ada sama ada kilang beroperasi atau tidak. Cth: Buruh tak langsung, bahan tak langsung, kos tetap di kilang. Kos Buruh Tak Langsung: - gaji / upah pekerja terlibat secara tidak langsung dalam proses pengeluaran. - Pekerja stor, pengangkutan, pengurus, pekerja am. Kos Bahan Tak Langsung : - Pembelian bahan yang bukan sebahagian drp. bahan produk. - Contoh : Bahan pencuci, bahan bagi senggaraan mesin (minyak pelincir, gris, pelekat dll.) Kos Tetap di kilang : - Kos berkaitan mesin dan alatan pengeluaran, kos bangunan kilang, susut nilai aset, baikpulih dll.

Kos Barang Dijual (kos pengilangan) + (kos pentadbiran, kos pemasaran, kos overhed pentadbiran). ______________________________________________________________________________________________________ Kos Pentadbiran : - kos berkaitan pekerja pengurusan dan kewangan. - Contoh: Gaji pegawai eksekutif dan teknikal, perkeranian, kos perjalanan, mesyuarat dll. Kos Pemasaran : - Kos memasarkan barangan supaya sampai kepada pengguna. - Contoh : Iklan, promosi, pengankutan barang, komisen jurujual. Kos Overhed Pentadbiran : - Berkaitan sewa pejabat, cukai harta, air & elektrik di pejabat, susut nilai alatan pejabat.

Contoh Akaun / Penyata Pengilangan Kos Pengeluaran = (Kos Bahan Mentah diguna) + (Kos Buruh Langsung) + (Kos Overhed Kilang) + (Nilai Stok Awal Kerja Dalam Proses) – (Nilai Stok Akhir Kerja Dalam Proses) Stok Kerja dalam proses : Anggaran nilai barang yang sedang diproses (belum siap) dalam setiap peringkat proses pengeluaran. Dihitung secara ringkas sebagai (Nilai Stok Awal KDP) – (Nilai Stok Akhir KDP)

Akaun Perniagaan dan Untung Rugi Umumnya, ‘akaun perniagaan’ dan ‘akaun untung rugi’ dibentangkan sebagai satu akaun sahaja. Akaun Perniagaan mencatatkan ‘Untung Kasar’ syarikat : Untung Kasar = (Hasil Jualan) – (Kos Jualan) Jumlah ‘Kos pengeluaran’ (dari akaun pengilangan) dipindahkan ke dalam akaun perniagaan. Kos Jualan = (Kos Pengeluaran) + (Stok Awal Barang Siap) - (Stok Akhir Barang Siap) Penyata Untung Rugi mencatatkan ‘Untung Bersih’ drp. operasi perniagaan dalam tempoh perakaunan. Untung Bersih = (Untung Kasar) – (Kos Sokongan)

Ujian Jumlah kos mengeluar 200 unit TV LCD sebulan adalah RM15000. Manakala jumlah kos mengeluar 220 unit TV LCD sebulan adalah RM20000. Terbitkan persamaan bagi jumlah kos mengeluarkan TV LCD ,andaikan kos berbentuk linear. Tentukan jumlah kos tetap dan kos berubah seunit TV LCD